Bron: Ans de Groot, webmaster: Piet Mosch

Hoe is dit dagboek bekend geworden?

Ik, Piet Mosch, heb het gekregen van mijn nicht Ans de Groot, zij legt hieronder uit hoe het bij haar terecht is gekomen.

Voor mij werd het 'bekend' na het overlijden van mijn vader, april 2003. Doorgebladerd als ik bij mijn moeder was. Na haar overlijden in 2013 kwam het bij broer Jos terecht. Op enig moment had hij samen met neef Willem de Boer het plan om het op papier te zetten en 'uit te geven'. Helaas hebben beide mannen die tijd niet gekregen. Op zekere dag heb ik van mijn schoonzus het dagboek gekregen en heb het in coronatijd in Word gezet en gemaild naar één persoon van elke familie. 
Ik vond wel raakvlakken met de oorlogstijd en coronatijd. Zoals avondklok en QR-code en 'verplichte vaccinatie' etc. Gelukkig daarnaast geen bezettende macht, bombardementen en nog net geen tekorten.
Ik ga nog op zoek naar een artikel over de door oma vermelde razzia, dat was heel heftig en ook goed om er kennis van te nemen.

Ik had het dagboek binnen mijn familie nog niet aangetroffen en bij een toevallige ontmoeting met Ans bracht zij het ter sprake. Wij vonden het, net als de twee bovengenoemde neven, zeer waardevol en een verrassend mooi product van onze oma en ik heb het op mijn website opgenomen met de bedoeling om het zoveel mogelijk mensen te laten lezen en maar af te wachten wat de publicatie op zou gaan leveren.

We hebben geen wijzigingen aangebracht in de oorspronkelijke tekst. De voertaal in Warmenhuizen was destijds het Westfries dialect.
Het artikel over de genoemde razzia is op dat punt in de tekst in een kader opgenomen.

Het dagboek

Guurtje, gefotografeerd door een fotograaf uit de Langestraat in Alkmaar. 
Voor de inwoners van Warmenhuizen heette dat "De Stad"

Via Ans de Groot, foto's van zo veel mogelijk personen uit het dagboek

Reeds lang is onze staf en hoogere officieren over den grens gehaald bang dat zij bij een mogelijke invasie hier zich verdienstelijk zullen maken en al gaat ook alles weg, en zullen wij op geen andere manier kunnen helpen, blijven wij den Hulp van Boven afsmeken.
Vandaag kon door het standrecht, dat betekent niet meer als 4 á 5 man te samen en om 9 uur binnen zijn, de herdenking van de gevallenen in den oorlog niet doorgaan zoodat Jac die den twee voorgaande jaren dien dag naar Katwijk a/d Rijn ging om van daaruit met zijn kameraden den weg naar Valkenburg in stilte heen en terug te trekken om hun graven te bezoeken en hun gevallen vrienden te gedenken. 18 van hun kameraden uit den school sneuvelden daar. Wat een belevenissen en wat een slechte tijd vooral voor den arme menschen. Met veel geld is er nog wat extra te begaan maar de doorsnee menschen kunnen dat niet betalen. En zoo weinig meer te krijgen boter wordt de onmogelijke prijs voor gegeven, 20, 30 en ook 40 gulden, kaas tot 10 gulden het pond, kalfsvleesch 4 á 5 gulden. Een beste konijn 95 gulden, een melkgeit 425 met een kan per dag. Gelukkig den mensch die een koe heeft. Wij zijn God dankbaar dat wij ook een van die gelukkige zijn. Zoo maakt men nog wat boter. Toen 30 april de tijding kwam dat allemaal zich op moesten geven die in dienst waren geweest, waren de gemoederen zoo opstandig dat allen staakte. Onze mannen gingen maar niet de weg op maar maakte om ook nog wat stijfsel te hebben van wat overtollige aardappelen maar meel zoo dat ze 11 kilo maakten wat grif van de hand gaat á 1.50 het pond. Zoo hebben ze hun twee dagen nog weer best besteed. De
stemming was slecht. Melk werd er een paar dagen te kort geleverd en de boeren hadden de schuld dat er 12 dagen geen boter kon worden geleverd maar de werkelijkheid zal wel geweest zijn dat ze dat smoesje konden gebruiken om die duizenden ponden weer met Zweden te ruilen voor hun onontbeerlijke ijzer of zoo iets. De boeren zelf konden tot overmaat van ramp hun bon besteden bij de fabriek, wat dan ook wel werd gedaan maar gelukkig door velen direct aan andere menschen werd afgegeven die geen zelfzorger waren. Gelukkig is toch gauw ingezien dat met staken de stad de grootste dupe werd en korte metten werd gemaakt als ze de een of ander betrapte. Zoo ging alles weer rustig zijn gang. Maar met dit al is dit heerlijk land van melk en boter, geen boter, kaas en vleesch
en een beetje taptemelk en dat in mei 1943!

En dan moest men een feestje hebben, een kan oude klare fl. 40.- wijn 8 á 9 gulden, vermouth 15 enz. Goed als men dan boer was, en men clandestien boter en kaas maakte dan kon men ruilen. Zoo gaan er prijzen voor beste fietsen van 900 en 1000. Iemand met een vast inkomen kan niets begaan en arme menschen helemaal niets. Onze textielpunten zijn weer op en moeten nu weer wachten tot 28 juni. Als er dan nog wat is te krijgen. Met kinderen en vooral voor hun beenen is niets te krijgen. Ze loopen dan nog op een houten zool verbonden met een riempje. Weg zijn onze prachtige schoenen. Tevergeefs wacht men op een schoenenbon en als men er een heeft dan maar met ruilen zien klaar te komen. Zoo is het thans.

17 mei 1943

Dezen week zijn de laatste Duitschers en Italianen uit Afrika verslagen. Ze hebben volgens de Duitse berichten tot de laatste man gevochten maar niettegenstaande waren er zoo ongeveer 175.000 man gevangen. Dus nu staan ze voor het vaste land. Alle dagen wordt er gebombardeerd in Italië en Duitsland. Deze dagen zijn er drie stuwen in de Roer gebombardeerd waarna ernstige overstromingen in het Roergebied. Thans zijn er weer beveelen gekomen dat allen hun radio in moeten leveren. Of er ook met den besten weer een ruiltje moet worden gedaan of dat het is om dat bij een mogelijke invasie, zullen horen wij niets van Engeland zullen hooren, den tijd zal het leeren. Maar veelen verzinnen reeds hoe zij daaraan zullen ontkomen. Als men 300, 400 of 500 of zoiets betaald heeft geeft men het niet graag over/voor weinig geld. Er is toch al zo weinig dat vele hechten toch erg aan hun radio. Roken voor de mannen is ook zo goed als afgelopen. Elke week kunnen ze nog 5 sigaren toelopen en van welke kwaliteit!! Er zijn er bij die rook je 4 uur, telkens weer uit en stijf. Een vooroorlogse bieden ze grif 1.25 per stuk. Tabak niet meer te krijgen. Waren onze mannen de eenigsten met de tabaksbouw vorig jaar, nu bouwen er wel een honderd hun tabak. Veel vrienden en kennissen komen eens aanlopen om het begeerde pijpje nog eens te kunnen opsteken. Zoo kwam er dezen week een met twee kaasjes te ruilen voor een half pond shag eigen teelt en vond zelf een goede ruil te hebben gedaan. Voor jaren was hier tabak en sigaren in voorraad maar wonderlijk vlug hebben ze ons dat afhandig gemaakt. Holland moest in den oorlog betrokken al was het maar om zijn enorme voorraden. Thans zijn er weer velen met een spinnewiel en veel schapenwol wordt er verwerkt. Het is geen sierlijke dracht maar het is nu mode. Wol in den zwarte handel geeft men rap 11 á 12 gulden en meer voor. Wijl schapenwol op 6 á 7 komt. 

Warmenhuizen 23 Mei 1943

Weinig nieuws te melden, wel is er invasie op komst en volgens de Engelsen zullen ze er nu mee doorslaan maar dat kan ook nog wel eenigen maanden duren, steeds wordt er maar volk weggehaald, soms zo van de straat of uit het café in de stad om in Duitsland te gaan werken aan de vreeselijke overstroming bij Kessel staat het water een tafelhoogte in de huizen. Bij den Org Tod een duitse instelling voor werklieden en tewerkgestelde aan de kustverdediging werkte hier kort bij 280 man waarvan op een morgen 220 man werd weggevoerd naar de stuwdammen zonder dat ze nog afscheid mochten gaan nemen. Een jongeman met 2 broers ook in Duitsland meende toch als laatste zijn moeder te moeten groeten maar ’t mocht niet. Nu ligt hij reeds een week lang buiten kennis in een zenuwtoeval. Een vriend, vader van 8 á 9 kinderen die bij die 60 was die niet heen moest bezocht hem gisteren, maar zoo gaat het maar door. Vorige week hadden wij zoo’n prachtige brief van den bischoppen, ik had hem hier zoo graag bijgeschreven. En deze week stond in de krant de rede van Seis Inquard den Oostenrijker landverrader thans hier het hoofd van de bende, ook een antwoord op de brieven, martelaren zo zei hij waren er niet als er ook priesters in het concentratiekamp zaten dan was het om verraad of iets van dien aard. Wij weten wel beter, beestachtig is de behandeling. Dezer dagen hoorde ik nog van
dokter Barhoorn den directeur van de Willibrordus Stichting die met nog 3 dokters in een kamer werden opgesloten zeker omdat alle doktoren weigerden iets te tekenen waarom anders was niet bekend. Vier weken in een kamertje van 2 bij 3 meter moesten verblijven alles er moesten doen ook zelfs hun behoefte in een
hoekje. Als ze weer stijf werden gingen er drie in elkaar zitten en kon no 4 even uitstappen. Zoiets is nog een van het minst gebeurde, vele zijn nog veel erger. Dat alles zal zich toch wreken.

Hier lopen nu velen in duitsche uniformen gestoken Mongolen of menschen uit Afganistan of Turkistan. Ik hoorde ze leerden in Warchau 4 jaar geleden een kan zelfs 7 talen en zijn als Poolse of Wit-Russen gevangen genomen en nu werden zij gedwongen hier bij de kustverdediging te helpen of hun broodrantsoenen te zien verlagen op de helft. Enkelen wandelen zoo van Schoorl naar Warmenhuizen en zijn al aardig den Hollandsche taal machtig. Er zijn maar twee mooie landen zeggen ze, hun land en Holland. Maar Duitsland bah… Zoo dwaalt den heele wereld door elkaar. Men zou zeggen dat men op het einde der wereld kwam. Broeders zullen broeders bestoken of vermoorden en zoover zijn wij nu. Deze week beriep een Hollandsche piloot zich dat hij uit Engeland vandaan
verschillende kustplaatsen gebombardeerd had zooals den Helder, IJmuiden en Rotterdam enz. En toch al weet men, dat zegt men toch, het moet, al vallen er dan ook steeds meer slachtoffers. Kwam er toch spoedig een einde…

Rome is nog steeds gespaard maar Engeland heeft gedreigd. Een oude legende beschrijft deze verschrikkelijke tijd met als einde, den Paus zou vluchten over de puinhopen naar Portugal en dan zou het spoedig vrede zijn. Zou dit alles nog gebeuren in deze laatste week van Mei?? Den hele menschheid verlangt er naar en bid en smeekt Maria om uitkomst. Geve God door Maria toch spoedig uitkomst. Als er weer een winter doorgemaakt moest worden zouden er veelen zonder kleeren komen. Gisteren kochten wij nog een paar kniekousen, zuinige waar voor fl. 5.- en bretels fl. 5.50 goede dan. Ook nog een broodbonnetje het liefst zo wist ik dan ook aan een haarkam te komen. Zoo zijn er ook weer eenige kinderen onder gebracht, nu niet uit Rotterdam maar uit Diemen. Daar ze geen schoenen had vroeg Trien er om een paar maar moest eerst 2 pond boter beloven anders werd er niet eens naar gekeken. Kopen kan met letterlijk niets en dan nog alles is even slecht, melkwol of zijde. Gelukkig den vrouw die nu van oud nieuw kan maken of alles heel goed kan onderhouden. Gisteren vroeg mijn zuster nog naar een dressoir een nieuwe kon ze niet krijgen toen een 2e hands fl. 250.- er stonden 2 vazen op, de een voor een kaasje den ander voor een pond boter. Zoo wordt er dan nog wel eens handel gedaan, anders is het als voor 4 á 5 jaar terug toen ging men maar niet kijken naar een dressoir maar kocht het
goedkoopste theemeubeltje voor acht of tien gulden, meer kon er toen niet af. Nergens kon men aan toekomen. Ik kocht toen eens een fiets voor 25 en een trapmachine voor 89 gulden best, en toen was het voor ons een hele som. Als het zoo is dan is er gauw oorlog op til, dan deugt het allang niet al onze producten gingen naar den mesthoop. Stapels kool, uien, wortelen, zuurkool, kortom alle groenten ging voor niets van den hand. Duitsland heeft tien jaren zich voorbereid en had liever kanonnen als boter maar toen hadden wij reeds 10 jaar oorlog want alle handel was kapot en zoo kon men niets. Nu hebben velen het beter en kunnen wel hun schulden betalen maar anders is er ook niets met hun geld te beginnen. Eerdat alles weer in goede banen geleid is….
Allen die in die dagen van mei 1940 weg wisten te komen naar Engeland zien ook met verlangen hun thuiskomst tegemoet.

Warmenhuizen 13 juni 1943

Pinksteren, moge de gave van de Heilige Geest velen hun verstand verlichten.

Warmenhuizen, 14 juni 1943

Het kleine eiland Cantalaria in bezit van de Engelsen. Daar de radio’s zijn ingevorderd komen druppels gewijs berichten binnen van de zijde van de engelsen. Zijn al reeds eenige maanden onze heerlijke klokken weggehaald, de klokken die een bijzondere luister bij brachten ook aan onze mooie feestdagen. Toen ze weggehaald waren uit den toren schreven de kinderen wel, klokken uit den toren oorlog verloren of iets dergelijks. Maar wij schrijven alweer 14 juni en zoo af en toe worden wij wel eens opgeschrikt door hevige gevechten uit zee of in de lucht maar daar blijft het hier althans bij. Deze week waren weer eenige
vliegtuigen laag boven ons. De meisjes wuifden naar de Amerikanen toen het luchtdoel begon te schieten uit Schoorldam. Jacob kwam net aanlopen en trok ze gauw in huis, maar gelukkig want een gat in de waterloop van het huis, het gaf een klap ik dacht minstens dat er een luchtgevecht was maar pannen stuk en
eenigen hoeken uit den muur enz. Op het voetbalveld nog een meisje geraakt aan haar voet maar daar is het gelukkig bij gebleven. Het was een goede waarschuwing en maar een klein voorbeeld van hoe het kan gaan en gebeurt. Vandaag is het een nare dag daar onze oudste als krijgsgevangenen zich moet melden, gelukkig heeft hij een ‘ausweis’, iets wat je moet hebben om als tuinder vrijstelling te krijgen, maar velen zullen niet terug keren en worden morgen
vanuit Amersfoort Duitsland in gezonden niet wetende waar ze zullen belanden. Gelukkig is hij dan weer teruggekeerd. Zeer velen hadden een ‘ausweis’ zoodat hij niet veel van zijn kameraden het kamp in zag trekken. Het was wel een spannende dag ook voor hun, want wat men hoort in den trein zou men denken dat alles wel wegblijft maar gelukkig viel dat mee en al kan het weer veranderen voor eenige tijd is het toch van den baan. Nu worden alle jongens zonder uitzondering opgeroepen van 19 en 20 jaar. Twee lichtingen z.g. Wat weer een angst en zorg voor die jongens, ze zijn nog zoo jong. Van oorlogsnieuws niet anders te melden dan bombardementen in Italië Sicilië en vele Duitse steden soms met 1500 tegelijk.

Warmenhuizen 16 juli 1943

In een maand is er niet veel verandedt. Tunis zijn ze uit verdreven sinds eenige weken en nu zijn de Engelsen sinds 9 juli Sicilië binnen gegaan en de strijd begint grooter aanvang te krijgen. Ze zullen zich niet overgeven maar wat zal er van de prachtige steden van Italië overblijven? Het is steeds maar bombarderen, ook in
Duitsland.

Warmenhuizen 31 juli 1943

Nog steeds zijn de Duitse troepen Sicilië niet uit, hoewel het weinig scheelt. De Engelsen wachten af wat het wordt in Italië nadat deze week met het aftreden van Mussolini ook de facistische partij is ontbonden. Hevige strubbelingen en stakingen het volk wil vrede maar de Duitsers zullen de touwtjes wel in handen houden. Maar hoe het is de as is verbroken. 

Warmenhuizen 18 augustus 1943 

Heden na 40 dagen strijd is Sicilië gevallen en is in Engelse handen. Nu kan de strijd aan ’t vaste land beginnen, en waar zal het zijn?

Warmenhuizen 8 september 1943

Italië heeft zich overgegeven en Mussolini hebben ze gevangen gezet. Engelsen zijn geland in Salerno en zullen het nog wel druk krijgen want Duitsland geeft zich nog niet gewonnen. 

Warmenhuizen 12 september 1943 

De Duitsers hebben Mussolini weer ontzet wat alles ten spijt toch maar weer slim gehandeld is. Hitler heeft zijn ‘Dulce’ voor eenige dagen weer bij zich.

Warmenhuizen 23 september 1943

Italië schijnt voor het grootste gedeelte mee te vechten. Sardinië is in Engelse handen in Corsica vechten de Fransen en Italianen ook reeds tegen de Duitsers, de druk op het vaste land is begonnen en hoe zal het 2 e front zich openen want dit is volgens het zeggen de 3 e . In Rusland gaan ze alle dagen terug en het gaat nu weer om Smolensk, en ook op andere sectoren trekken ze terug. Hoe zal het afkomen? Zitten wij er de hele winter nog in? De verduistering is
overal weer aangebracht. Alles is weer stikdonker en buiten om je heen. Wat zal het toch weer mooi zijn als men de lichtjes weer om zich heen ziet. Het staat er met alles heel duister voor. De winter kan nu wel eens harder worden als ooit tevoren. Geve God dat het voordien nog afgelopen is! Er zijn weer zóveel koeien weggehaald dus weer minder melk en kaas. Een kaasje geven ze nu alweer rap fl. 20.- voor. Clandestien is er nog wel wat te bekomen maar het rantsoen is zo weinig..

Warmenhuizen 24 oktober 1943

Ik zal weer eens wat schrijven, kon ik na een maand nu weer eens wat goeds vertellen maar alles is nog hetzelfde. Nu zijn de heren in Rusland aan het confereren. Amerika, Engeland en de Rus. Ook Duitsland beraadslaagde met geheel zijn militaire macht en dat alles nog gedegen met haat? In Rusland gaat de Duitsers snel terug met mogelijk dat ze de Krim insluiten. In Italië gaan ze niets vooruit ze zijn nog bij Napels en het lijkt er op dat ze daar niet vooruit willen, welke plannen zijn ze weer aan het uitbroeden? Mij dunkt een ieder zou willen dat ze eens wat vlugger zouden gaan. Alle nachten wordt er een stad in Duitsland gebombardeerd, en met drommen gaan ze er op af. Ook vele Nederlanders die gedwongen worden naar Duitsland te werk te gaan vinden daar hun dood, het is
niet te verwonderen dat vele onderduiken en zich schuil houden om tenminste daar niet heen te gaan. Het zal in de duizenden loopen en toch is het voor hun een bang leven want owee als ze gevonden worden, ook voor degenen die ze huisvesten. Vorige week bij een harddraverij hield de groene politie van Duitser een razzia op het veld en hield alles vast tusschen 19 +/- 25jr Vele wisten met behulp, door een deur, te ontkomen maar toch snapten ze nog menig onderduiker, hoe onvoorzichtig. Velen moesten de nacht op het politiebureau doorbrengen omdat ze voor 11u. niet op hun bestemming konden zijn en kwamen ’s morgens voor 04.u weer thuis. Zoo worden de menschen opgejaagd. Deze tweede helft van october kregen wij ons 2 e pondje suiker niet wat voor de meesten een afvaller is want één pond in de maand is zéér weinig, er wordt dan ook fl. 15.- tot fl. 18.- besteed. Wij hadden gelukkig nog een pond of vijf zoodat wij ons redden. Er ging deze week trouwens wat extra door vanwege onze 30-jarige echtvereniging. Het was wel onder elkaar maar wij hadden toch iets aparts en al kook je maar
pudding moet er suiker bij en dan de nodige koekjes en ook wat vulkoeken. Tompoucen kosten 10 cent en als je er dan 30 bestel moet je nog toe geven een ½ pond boter, 1 kan zoete melk en een pond bloem, en wat is het dan nog het meest – pudding – Nee dat kan je niet meer doen. Kocht ik ook nog een fles Cherry Brandy, nu voor fl 3.50 en een kilo bruine bonen. Ik kocht ook nog een paar witte klompen, zuinig geschaafd, voor 10 pond bruine bonen. Zo ook een paar geverfde klompen voor 10 pond grauwe erwten en wat meel. Daar gaat je eten. Zo zal er nog al wat geruild worden, kopen kan je letterlijk niets. Mijn man had een nieuw gebit en het eerste wat je vraagt, hoeveel eten, maar gelukkig niets. Moet je een nieuwe kloet, hetzelfde, hoeveel eten heeft u… een flesch stremsel
om clandestien een kaasje te maken is deze week gekocht voor 2 kazen en 2 pond boter. Een 2 e hands karpet met bijbehorend kleedjes 5 kazen en 5 pond boter. Jac heeft een pak aan laten meten, het is al regeringsstof want een goed pak is niet aan te komen en anders voor fl. 300.- nu geeft hij fl. 80.- en het zou wel 8 maanden duren want van de 7 kleermakers werken er 6 in Duitsland. Maar wat bruinen bonen gegeven en wat flesschen melk en het pak is met 2 maanden thuis. Dezer dagen zijn de laatste radio’s opgevorderd met als bedreiging, zo men er een vindt, al het meubilair wordt afgenomen en naar de gebombardeerde steden opgestuurd, zoo brachten er nog weer 14 nakomers hun toestel. In Amsterdam waren er die er 3 tot 5 uur mee in de rij stonden om het
af te geven, ik had het liever in de sloot getrapt!! Nu gaan ze rechtstreeks naar de bunkers die hier en daar zijn gebouwd en kunnen de Duitschers er hun hart aan ophalen. Vergunningen voor wintermantels en jassen zijn weer ingetrokken, er schijnen er weer duizenden naar Duitsland gehaald te zijn. Ze stappen zoo’n
magazijn of winkel binnen en leggen overal beslag op en wij grijpen er weer naast.

Warmenhuizen 26 maart 1944

Eindelijk zet ik mij neer om te vervolgen deze aantekeningen van onze tegenwoordige droevige tijden. Het is 5 maanden geleden en wat schieten wij nog weinig op. Het wordt alle dagen droeviger voor vele menschen. Duizenden hectaren land staat er nu weer onder water en daar moet honger op volgen. Het duurt zeker nog 3 maanden eer de nieuwe vruchten kunnen geoogst worden. Waar moet dat heen. Dezen morgen werd er weer een oproep gedaan uit den Haag om kinderen te nemen voor zes weken. Wij hebben al een groote loge of onderduiker dat wij kunnen ze slecht slapen en zijn er hier vele maar toch komen ze wel weer, het moet. Het gaat met den oorlog zoo dat de Duitschers al in Roemenië zijn terug geslagen maar dat neemt niet weg dat ze nog niet overal uit Rusland zijn maar het ziet er toch slecht voor hun uit. Nu hebben ze Hongarije weer moeten bezetten en de Rus zit er op een kleine afstand vanaf er wordt weer erg gevochten. Ook in Italië maar ze brengen het daar niet vooruit den Geallieerden het is al maanden om Casino. Maar met dat al gaan steeds door het bombarderen der Duitsche steden. Berlijn zal nu toch wel eens plat liggen. Er wordt beweerd dat er 350 fabrieken voor oorlogsdoeleinden plat liggen en ze gaan alle dagen er maar weer op aan met 1000 of 1500 gelijk. Overdag zie je drommen gaan in formatie van 80 en dan zoo’n 700 achter elkaar met de noodige jagers. Wat toch een vernuft maar wat een ellende. Geve Onze Lieve Vrouwe toch spoedig een einde aan dezen toestand. Deze week brandde door het spelen met
lucifers de boerderij af van mijn zwager Jan de Groot. Kleinkinderen waren een vuurtje gaan stoken met dien gevolge dat in een ogenblik alles in lichtelaaie stond, zelf hadden ze visite en gingen met enkele kleedingstukken en het vee werd door de buren gered, de vlammen sloegen al door het schot heen en dat in deze tijd…

verschillende menschen hebben al wat gebracht. Ik kocht deze week nog op de bon een paar kousen en sokken samen fl. 6.50 Nu mag je goed verzekerd zijn maar het lijkt niets en toch is het nog best afgekomen als er wind had gestaan had er behalve deze en een dubbele woning veel meer gegaan. En toch was het voor Q.Jonker voor 3 maanden terug erger daar sloeg een bom in een kast tusschen de bedden rakelings langs hun hoofdkussen en ook langs een van hun drie zoons die boven sliepen. Wonder boven wonder konden ze hun vege lijf nog redden maar niets geen kleeren en zelfs hun geld niet. Maar ze bleven zelf gespaard en nu zien ze weer van voren af te beginnen. Hun bedrijf bleef dus maar weer vooruit.

Warmenhuizen 26 juni 1944

Eindelijk weer eens de pen ter hand. 6 juni is de invasie begonnen en zijn ze bijna 3 weken om de haven van Cherbourgh in Frankrijk maar het is er bijna bij te doen en dan hebben ze een breedte van 30 km en 15 km diep, dat zal vreeselijk zijn zoveel menschenlevens als dat heeft gekost. In Italië gaan ze vooruit en het gaat nu om Florence, de Elba en eilanden hebben ze vorige week genomen. In Rusland is het overal tot een zomeroffensief begonnen. Ik veronderstel dat wij toch nu voor veranderingen staan en hoe erg zal het worden. Het zal hopen wij toch dit jaar afgelopen zijn. Misschien al gauw… Er wordt veel voor gebeden, tridiums en novene gehouden maar ons gebed wordt nog niet verhoord Wij hebben 5 1 e zaterdagen gehouden tot O.L.Vrouw van Fatima in Portugal en hopen dat wij door Maria’s voorspraak van God den vrede mogen krijgen. Het weer is al net als den tijd bijzonder van streek wij zijn al over den langste dag en hebben behalve de Pinksterdagen nog geen mooie dag gehad. Bij sommigen brandt de kachel nog en wij zoeken dan ook ons kleinste plekje op, dat is de keuken, om daar bij elkaar de warmte te zoeken. Met de groei wil het dan ook niet, de vroege aardappelen zijn al laat door de vorst. En in de stad krijgen ze deze week maar 2 ipv 2.5 kg en er valt zooveel af het is dan ook een uittocht uit de stad om de laatste aardappelen en sommigen lopen vast in de handen van de landwacht die alles afneemt. De landwacht rapalje uit Veenhuizen zijn daarvoor aangesteld. Deze heb ik ook nog 2 pak tabak geruild voor 3 kilo schapenwol waar ik weer een 20 knotten van hoop te spinnen. Dan zijn wij weer klaar voor den winter, ik had nog wat geruild en nu weer spinnen. Onze onderduiker spint ook.

De volgende week is het aardappelen rooien. Hoe zal het gaan met het vervoer. Ik maak mij wel ongerust over de afleveringen, auto’s zijn alle gevorderd. De locomotieven worden geregeld stuk geschoten, vooral als het naar Duitsland gaat of in de richting naar Frankrijk. De Duitsche soldaten hebben het ook slecht van eten heel slecht. Aan alles ziet men het einde naderen en toch ze geven het niet op. Wij hebben hier ook weer eenige Duitschers. Vanmiddag onder het Lof waren ze aan het timmeren in de kerktoren en na afloop zagen wij ze hangen uit de toren.

Ze doen maar. Wij zien anders liever niets van hun voor een maand terug was hier een razzia op onderduikers ’s morgens om half vijf was alles afgezet en toen ik ze hoorde konden wij al niet buiten komen zonder gezien te worden. Eerst wilden ze het nog niet geloven maar toen de jongens het van boven alles goed bekeken hadden waren ze ineens ook goed wakker. Onze onderduiker in de schoorsteen, den kachel vooruit getrokken en hij er in, en de kachel er weer onder en daar heeft hij 6 uur gestaan. Een beker melk en 10 sigaretten hebben wij aan hem versleten en alle 5 minuten moest er een rapport uitbrengen. Ze kwamen binnen met hun zessen maar al gauw gingen er drie buiten bij de deuren en drie aan onderzoeken. Op de vraag of wij nog onderduikers hadden werd ronduit verklaard van niet en ook geen zilvergeld. Wij konden het nog voor de oude prijs aan hun verkopen maar alles liever dan dat. In de brandkast keken ze niet gelukkig. Wel keken ze ook nog naar verboden kranten zooals Trouw enz. Wijl die zoo in de staander stond op het bureau maar die wij hadden waren niet lastig. Boven gekomen was er een man Mien aan het wegen op de bascule en de ander stond zijn brood te eten. Ze hadden veel zin in de tabak die ze in de klerenkast vonden maar dat was eigen teelt dus geen hamsterwaar. Ze vonden ook nog te veel bonen voor ons zelf maar dat waren plantbonen, slabonen dus dat was ook weer goed. Alle mannen moesten mee tusschen 18 en 45 in het Patronaat. Het was een grote opschudding. Het resultaat 10 personen, 1 onderduiker (van de 78) een Joods stel met dochters met de man die ze onderdak had. Iemand die een radio had en vier jongens van 24 die zich niet gemeld hadden bij de arbeidsbeurs. Ze hebben een week weggeweest na veel moeite toch weer gelukt om ze thuis te krijgen. Maar van 5 tot 12 stond het hele dorp op zijn kop. Het was tien uur eer ze te melken mochten en dan nog vergezeld van een mof. Wij hopen maar van niet meer. Het was onze NSB burgemeester niet gelukt eenig succes te boeken. Er is dan ook niemand die hem nog groet of een gesprek met hem aanknoopt. Wij zijn niet gediend van zulke ‘heren’.

Uit: Arts in verzet, Rein Posthuma.

Met toestemming van en dank aan Uitgeverij Peter Sasburg, Midwoud

Nationaal Steunfonds
Ik ben benaderd door Ben Kalb, de latere burgemeester van Zwaag. Hij zocht in 1942 een plaatselijke vertegenwoordiger voor het NSF, het Nationaal Steunfonds. Dit fonds keerde gelden uit aan onder andere zeemansvrouwen en Joodse onderduikers.

Contribuanten
Voor dit NSF werden contribuanten gezocht en de aldus verkregen bijdragen moesten periodiek worden afgedragen bij Fritz Conijn aan de Nassaulaan te Alkmaar. Ben Kalb werkte in die tijd nog op de secretarie in Warmenhuizen.
...........
De contribuanten moesten natuurlijk met enige zorg worden uitgekozen, want het was illegaal werk. Een nadeel van het werk voor het NSF was dat deze activiteit langzamerhand bij nogal wat mensen bekend raakte. Overigens konden hierdoor ook meer slachtoffers van het Duitse regime geholpen worden. Zo werd ik op een gegeven moment benaderd door schilder Stolp uit Schoorldam. Ik kende de schilder eigenlijk niet, want voor zover mijn herinnering gaat was het geen patiënt uit de praktijk van dokter van Hesteren. Het bleek om twee Joodse onderduikers te gaan, die uiteraard geen bron van inkomsten meer hadden.
Periodiek moesten de onderduikers in Warmenhuizen van een ‘uitkering’ worden voorzien, maar aangezien ik daar geen tijd voor had, werden mijn zuster Corrie, mijn verloofde Trijnke en mijn aanstaande zwager Klaas daarbij ingeschakeld. Je zou het een soort familiebedrijfje kunnen noemen. Ik kan mij niet herinneren dat ik me ooit zorgen over de risico’s heb gemaakt. De immense voldoening die het je gaf mensen op die manier te kunnen helpen, verleende je een gerustheid die
mij nu haast een beetje onwerkelijk voorkomt. Mijn gedrag – zoals ik me achteraf realiseer – kwam enigszins voort uit impulsiviteit, naïviteit en zorgeloosheid.
.............
Een van de onderduikers was Ali Silver, die bij de familie Vogelaar aan de Oudewal zat. Haar eigenlijke naam was Marjan Porcelijn-Goubits,.
............

Haar man en haar kinderen waren eveneens her en der ondergebracht; waar wist ze niet. De angst en de zorgen die deze moeder had voor haar kinderen en haar man, heeft ze in elk geval met anderen kunnen delen. Haar geestkracht en haar absolute vertrouwen waren hartverwarmend. Zij heeft het geluk gekend na de oorlog weer met haar man en met haar kinderen te worden verenigd.
................

Grebpolder
En dan waren daar ook nog de drie ondergedoken echtparen bij Henk Klok in de Grebpolder onder Schoorldam. De organisatie van deze onderduik berustte geheel op het initiatief van de groentehandelaar Lou Kalverdijk. Daarbij geholpen door schoonzoon Jan Weener en dochter Annie. Lou Kalverdijk had eens een Duitse officier op niet mis te verstane wijze duidelijk gemaakt dat hij niet gediend was van de hem gebrachte Hitlergroet.
................
Jan en Annie voorzagen de mensen in de Grebpolder per kano van voedsel. Die kano werd dan geladen achter de huizen van bakker Piet Dissel en kruidenier Jacob Speets. Nooit lieten de leveranciers enige verwondering blijken en nooit spraken ze met anderen over deze vreemde transporten.
Het gezelschap in de Grebpolder bestond allereerst uit Henk Klok, de watermolenaar, met zijn vrouw Kaatje de Geus en hun dochter Vrouwtje. Ook dat schoolgaande kind moest de ernst van de situatie kennen, opdat het tegen niemand iets los zou laten over de inwoning, En voor zover mij bekend heeft Vrouwtje dat ook nooit gedaan. De drie echtparen waren Simon Italiaander (een zakenrelatie van Lou Kalverdijk) en zijn vrouw, Sallie en Annie Polak en hun dochter Gré en haar man Lou Italiaander (zoon van Simon).
..........................
De grote razzia van 17 mei 1944 in Warmenhuizen had geen gevolgen voor de onderduikers in de Grebpolder. De polder lag buiten de ‘ijzeren ring’ van de Duitsers. Toen in september 1944 een snelle bevrijding uitbleef, werd mij gevraagd of ik niet voor valse persoonsbewijzen kon zorgen. Voor de LO organisatuie was dat een zuivere routinehandeling. Aangezien de Afsluitdijk toen geblokkeerd was, kregen de ondergedoken mannen de identiteit van groentehandelaren uit Tietjerkstradeel. Deze gegevens waren moeilijk te verifiëren en later in het geheel niet meer. De ondergedokenen waren er de koning te rijk mee. Zonder problemen hebben ze de bevrijding gehaald.
...........................
Ik sliep niet zo diep en toen ik de nacht van 16 op 17 mei bij de familie Vogelaar aan de Oudewal doorbracht, werd ik al heel spoedig wakker van het voorbijrazen van overvalwagens en het onaangenaam gebrul en geschreeuw van Duitse commando’s.

...................
Ik wilde vluchten, maar de val was al dichtgeklapt: voor de deur stond een soldaat met geweer in de aanslag en achter het huis liepen er vijf in de kassen.

Huiszoeking
Ik begreep wel dat we huiszoeking zouden krijgen en daarom hebben we toen een galsteenkoliek van de vrouw des huizes in scene gezet. Met enige achterdocht werd mijn verhaal geaccepteerd door het huiszoekingscommando. Ik kreeg de opdracht mijn papieren (persoonsbewijs en distributiestamkaart) te laten controleren in het Patronaatsgebouw.
Buiten gekomen sloeg de schrik mij om het hart, want overal in de weilanden en op de akkers stonden of lagen soldaten. Onder andere achter de in stelling gebrachte mitrailleurs. Ik realiseerde mij dat de vluchtweg van de onderduikers (per schuitje het waterrijke Geestmerambacht in) op een uiterst effectieve manier was geblokkeerd. Blijkbaar was de operatie met kennis van zaken voorbereid: de schuitjes waren ’s nachts al door de soldaten ingepikt en daarmee hadden ze in korte tijd een ‘ijzeren ring’ om het dorp kunnen leggen.
Die kennis van zaken moesten ze wel via plaatselijk zeer goed bekenden hebben gekregen. Vermoedelijk is dat burgemeester Roos geweest
.........................
Later bleek dat geen enkele onderduiker de kans had gekregen de polder in te vluchten. Ook de boeren die heel vroeg in de ochtend met het schuitje te melken gingen werden allemaal teruggestuurd.
...................

Controle
De situatie bij de controle in het Patronaatsgebouw werd velen snel duidelijk en de onderduikers die geen goede papieren hadden, maakten daar onmiddellijk gebruik van.
.......................
Op weg naar de controle passeerden zij buiten het gebouw een grote groep die reeds gecontroleerd was en werd bewaakt door Duitse soldaten. Dit bood een kans. Als de soldaten even niet opletten, schoven ongecontroleerden tussen de rijen van de gecontroleerden. Hoevelen dit is gelukt valt niet na te gaan.
.....................
Binnen het gebouw gekomen zag ik links een aantal Duitse officieren zitten met grote kaartenbakken voor zich, waarin zich het opsporingsregister bevond. Rechts achter de bar van de tapkast stonden vier mensen. Een ervan kende ik, dat was Piet Kleibroek die een boerderij bewoonde aan de Westfriesedijk nabij het ‘bosje’. De drie anderen, kennelijk een Joods echtpaar met een dochter van veertien jaar waren mij onbekend. (Later begreep ik dat het de familie Drukker-Cohen uit Alkmaar was met hun dochter Marianne).
Wat zal er in die mensen zijn omgegaan? Emoties vertoonden ze niet: de Duitse officieren zouden niet de minste interesse hebben kunnen opbrengen. Maar hoe is het mogelijk dat deze officieren elk meegevoel ontbeerden en zich leenden voor deze misdaad; hoe is het mogelijk met jezelf in het reine te blijven als je meewerkt om je medemensen, onder wie dit jonge meisje, de dood in te sturen?

Razzia
Tijdens de razzia kreeg ik niet de gelegenheid mij aan mijn gedachten over te geven. Ik passeerde zonder problemen het opsporingsregister (mijn activiteiten waren dus niet gesignaleerd bij de Sicherheitsdienst) en werd vervolgens buiten in de gelederen van de gecontroleerden opgenomen. Vlak voordat wij onder bewaking zouden afmarcheren verscheen mijn kameraad Jan Tesselaar met een onderduiker. Zij liepen vlak langs de gecontroleerden naar de ingang van het Patronaarsgebouw. Jan zag mij staan. Veel uitleg heb ik niet kunnen geven, maar ik pakte zijn metgezel bij de mouw en trok hem tussen de gecontroleerden. Jan liep rustig door en de onderduiker bleef stokstijf staan alsof hij daar al enige tijd als gecontroleerde had zoek gebracht. De hele groep moest daarna afmarcheren naar de boerderij van Ruijter aan het eind van de Fabrieksstraat. Daar stonden we vroeg in de ochtend, samengedreven op het erf in de stromende regen, met het vooruitzicht dat we daar moesten blijven tot het einde van de razzia.